1. Home
2. Informacione
3. Komunikata
4. ​Çfarë pavarësie po i servohet Kosovës?

​Çfarë pavarësie po i servohet Kosovës?

10.04.2008 · Valon Murati

Tërë kjo ngarendje e opinionit të brendshëm dhe të jashtëm rreth kohës së shpalljes së asaj që po quhet pavarësi, e ka zhvendosur vëmendjen e qytetarëve të Kosovës nga thelbi i kësaj ‘pavarësie’, apo thënë më mirë nga cilësia e saj dhe e ka fokusuar në afatin e shpalljes dhe në faktin se a duhet bërë kjo në pajtueshmëri me bashkësinë ndërkombëtare (kupto SHBA-t dhe BE-në) apo jo. Me këtë pako, konflikti ndërmjet shqiptarëve dhe serbëve lokalë të Kosovës do të mbetet përherë i ndezur nga brenda, duke mos i lejuar të dy popujt të jetojnë në paqe me njëri-tjetrin, ndërsa në anën tjetër do të mbahet i ngrirë nga jashtë konflikti Kosovë-Serbi.

Valon Murati

• Në këto ditë të acarta (kur përveç KEK-ut dhe Termokos-it edhe moti nuk po tregohet i mëshirshëm) të vetmet gjëra që po përpiqen t’i mbajnë qytetarët ‘ngrohtë’ janë formimi i qeverisë së re të Kosovës, prapaskenat rreth formimit të saj si dhe natyrisht, çështja e pavarësisë së Kosovës. Për të qenë më i qartë duhet theksuar se më shumë se për vetë pavarësinë, debati është kurthuar në afatet kohore të shpalljes apo mos-shpalljes së saj. Unë do të ndalem pak më shumë në çështjen e pavarësisë, duke qenë se ky proces është më jetik dhe pasojat e tij do t’i përcjellin jetët tona më gjatë se jetëgjatësia e kësaj qeveria që do të formohet. Ka kohë që në opinionin publik bëhet shumë zhurmë rreth çështjes së shpalljes ose jo të pavarësisë së Kosovës nga ana e Kuvendit. Në të ashtuquajturin Ekip i Unitetit që pas përfundimit të rundit të parë të negociatave të Vjenës, dolën në pah personalitete që ishin për caktimin e afatit të shpalljes dhe për shpalljen e pavarësisë pa ndonjë pajtueshmëri të plotë me bashkësinë ndërkombëtare. Në të njëjtën kohë, shumica e këtij ekipi ishte që të mos bëhej asnjë hap i njëanshëm. Sidoqoftë kjo situatë bëri që qytetarët e Kosovës që një kohë të jenë të terrorizuar me kohën e shpalljes së kësaj pavarësie, sikur koha dhe jo përmbajta dhe realizimi i saj të jetë gjëja kryesore. Gjithashtu ka kohë që mediat më autoritative botërore kanë spekuluar se mos ky hap do ta destabilizonte rajonin. Ka kohë që Serbia manipulon me serbët në Serbi dhe me ata në Kosovë se kjo shpallje dhe pavarësia me Pakon e Ahtisaarit përbrenda do të jetë fundi për serbët e Kosovës. Tërë kjo ngarendje e opinionit të brendshëm dhe të jashtëm rreth kohës së shpalljes së asaj që po quhet pavarësi, e ka zhvendosur vëmendjen e qytetarëve të Kosovës nga thelbi i kësaj ‘pavarësie’, apo thënë më mirë nga cilësia e saj dhe e ka fokusuar në afatin e shpalljes dhe në faktin se a duhet bërë kjo në pajtueshmëri me bashkësinë ndërkombëtare (kupto: SHBA-në dhe BE-në) apo jo. Asnjëherë deri më tani nga politikanët tanë nuk është sqaruar se çka do të shpallet. Apo, thënë më mirë, asnjëherë nuk është sqaruar se Kosova me Pakon e Ahtisaarit përbrenda nuk mund të jetë bash shtet i pavarur dhe sovran, por ajo mund të jetë e shumta një entitet (me disa prerogativa shtetërore) me pavarësi të kufizuar, të kontrolluar dhe të mbikëqyrur. Kosova me Pakon e Ahtisaarit në trupin e saj mund të jetë një entitet i çalë dhe jofunksional. Politikanët tanë nuk i thanë dhe nuk i thonë këto, sepse po t’i thoshin këto, disfata e politikës së tyre do të ishte në prag. Ata më nuk do të kishin justifikim për mashtrimin e bërë, për tërheqjen aq të paturpshme nga betimi më se 15 vjeçar për Kosovën shtet të pavarur dhe sovran. Mirëpo kjo politikë me fuqinë që ka aktualisht, ka krijuar një atmosferë të tillë në opinionin e gjerë publik në Kosovë, se Kuvendi do ta shpallë pavarësinë e plotë, dhe se në të vërtetë sipas këtij mashtrimi, vetë Pakoja e Ahtisaarit është pavarësia e plotë. Kështu që ngarendja pas afateve ka bërë që të harrohet përmbajtja. Dhe kjo është fitorja më e madhe e lobuesve të Pakos së Ahtisaarit dhe humbja e të gjithë qytetarëve të Kosovës pa marrë parasysh përkatësinë kombëtare.
• Arsyetohet në qarqe të ndryshme ndërkombëtare, politike dhe akademike, por edhe në qarqet tona të brendshme politike, se Pakoja e Ahtisaarit është zgjidhja më e mirë për çështjen e pakicave në Kosovë, përkatësisht për çështjen e pakicës serbe. Në realitet, e vërteta është krejt ndryshe. Duke mos e njohur popullin shqiptar si komb por duke e trajtuar si komunitet, rrjedhimisht kjo pako nuk ia njeh edhe të drejtën për vetëvendosje deri në shkëputje. Si pasojë e kësaj mungese qenësore për popullin shumicë të Kosovës, rrjedhin edhe tërë kufizimet e tjera që ka Kosova në ushtrimin e sovranitetit të saj të brendshëm dhe të atij të jashtëm. Në anën tjetër, rregullimi i brendshëm sipas kësaj pakoje, i jep pakicës serbe privilegje të mëdha (jo të drejta të pakicave) sidomos përmes procesit të decentralizimit, mundësisë për të bllokuar ndryshimet e ardhshme kushtetuese dhe dhënies së një vendi të posaçëm Kishës Ortodokse Serbe në Kosovë, të cilat cenojnë funksionalitetin politiko-juridik dhe ekonomik të Kosovës dhe i japin mundësi përfaqësuesve politikë të pakicës serbe, të instruktuar nga Beogradi të bëjnë obstruksione të vazhdueshme. Kjo bën që shumica shqiptare asnjëherë të mos jetë e kënaqur me këtë rregullim të brendshëm politiko-juridik të Kosovës. Duke qenë e pakënaqur shumica, asnjëherë nuk do të krijohen kushtet që pakica serbe vërtet të ndihet e sigurt në Kosovë dhe të integrohet lehtësisht në jetën shoqërore këtu. Ajo do të shtyhet nga Serbia zyrtare të mbetet e izoluar në enklava dhe në veriun e Kosovës. Interesi i kësaj Serbie të pashëruar nga shovinizmi është që ta ruajë këtë status-quo aktuale në Kosovë përmes shtysës që do t’ia bëjë pakicës serbe për ta refuzuar Pakon e Ahtisaarit, ose përmes përpjekjeve për ta ndihmuar një status-quo të re që do të krijohej gjatë procesit të përpjekjeve për ta zbatuar e Pakon e Ahtisaarit. Krejt kjo bëhet me të vetmin qëllim që të rëndojë çfarëdo stabiliteti në Kosovë dhe të shkaktojë herë pas here probleme në fushën e sigurisë, sidomos në veriun e Kosovës dhe nëpër enklavat të cilat do të fuqizoheshin përmes procesit të decentralizimit. Privilegjet e krijuara nga kjo pako për pakicën serbe, për shkak të pakënaqësisë së shumicës ndaj këtyre privilegjeve dhe për shkak të presionit të shtetit serb mbi këtë pakicë për të mbetur e izoluar duke i shfrytëzuar këto privilegje, do të pamundësojnë që ajo t’i realizojë të gjitha të drejtat që asaj normalisht i takojnë si pakicë kombëtare. Do të jemi dëshmitarë në një kontradikte të çuditshme, kur privilegjet për një grup etnik do ta pengojnë atë në realizimin e të drejtave themelore për ta. Kështu që me këtë pako konflikti ndërmjet shqiptarëve dhe serbëve lokalë të Kosovës do të mbetet përherë i ndezur nga brenda, duke mos i lejuar të dy popujt të jetojnë në paqe me njëri-tjetrin. Për më tepër ata do të shohin armikun tek njeri-tjetri. Shqiptarët do të vazhdojnë të shohin Serbinë dhe politikën e saj në çdo qytetar serb, dhe njëkohësisht do t’i konsiderojnë privilegjet e serbëve si pengesë për përparimin e Kosovës. Në anën tjetër serbët do t’i shohin shqiptarët si agresorë të të drejtave të tyre dhe do t’i fajësojnë ata për shkatërrim të jetëve të tyre dhe për shkëputjen e Kosovës nga Serbia. Duke e lënë konfliktin të ndezur përbrenda, kjo pako për momentin e mban të ngrirë nga jashtë konfliktin Kosovë-Serbi (edhe për shkak të pranisë ndërkombëtare në Kosovë). Mirëpo situata e brendshme e paqëndrueshme dhe qëndrimi i papajtueshëm i Serbisë zyrtare me shkëputjen e Kosovës, krijojnë situatë të favorshme për krijimin e situatave konfliktuoze në të ardhmen dhe mungesë stabiliteti të përhershëm politik në Kosovë. Vetëm me krijimin e kushteve për të realizuar vullnetin sovran të shumicës shqiptare në Kosovë, vetëm atëherë kur shumica do të ndihej e sigurt për fatin e saj politik, do të krijohen parakushtet e nevojshme për respektimin dhe avancimin e të drejtave të pakicave në Kosovë në përgjithësi dhe të asaj serbe në veçanti. Vetëm në kushte të tilla do të mund të flitej për një bashkëjetesë në harmoni në mes të dy popujve tanë.
• Pas shpalljes së pavarësisë ahtisariane, Kuvendi dhe Qeveria e Kosovës do ta kenë për detyrë që Pakon e Ahtisaarit ta përkthejnë në ligje dhe vendime ekzekutive qeveritare. Pra pakoja duhet të bëhet e gjallë duke e jetësuar në terren. Mirëpo duke qenë një pako krejtësisht jofunksionale, nuk do të jetë fare e lehtë zbatimi i saj në terren. Për më tepër ajo do të hasë shpeshherë në bojkotim të heshtur të shqiptarëve dhe në bojkotim të hapur të serbëve. Kështu që ngecja në detajet teknike të realizimit të Pakos së Ahtisarit do të jetë një nga temat që do ta dominojnë jetën tonë publike dhe politike në vitet e ardhshme. Edhe shtysat e bashkësisë ndërkombëtare në vazhdimësi do të konsistojnë në shpejtësinë dhe shkallën e zbatueshmërisë së kësaj pakoje. Natyrisht, ky mos-funksionalitet do të shprehet në vazhdimin e ngecjes ekonomike, në rritjen e problemeve sociale dhe në defekte të tjera të jetës sonë shoqërore. Faji si zakonisht do të përpiqet të gjendet në paaftësinë tonë për të udhëhequr me shtet të pavarur dhe si rrjedhim do të përfundohet se ne nuk meritojmë të jemi tërësisht të pavarur dhe i meritojmë kufizimet e mbikëqyrjet. Në të vërtetë, ashtu siç sot po i iket thelbit duke u marrë me datën e shpalljes dhe jo me përmbajtjen e saj, nesër do t’i iket thelbit kur në vend se ta kuptojnë se problemi është Pakoja, politikanët dhe një pjesë e opinion-bërësve do të vendosin të merren me detajet teknike të realizimit apo mosrealizimit të saj. Në fund të fundit nuk ka asgjë teknike në këtë proces, e tëra është politike. Duhet të kuptohet se defekti është vetë Pakoja, sepse vetë përmbajtja e saj është ajo e cila e pengon përparimin e Kosovës në çdo fushë, e jo moszbatimi teknik i pjesëve të saj politike. Dhe sa më parë të kuptohet kjo, aq më mirë do të jetë për Kosovën. Sa më parë të kuptohet kjo nga qytetarët e Kosovës, ndryshimet e vërteta pozitive në Kosovë do të jenë më të shpejta, sepse ata domosdo do ta bënin presionin e duhur politik për ndryshimin e kësaj status-quo-je të re që do ta instalojë Pakoja e Ahtisaarit. Një riorientim i tërë politikës në Kosovë pastaj do të krijonte parakushte që përmes zgjidhjes definitive të problemit të Kosovës, (apo thënë më mirë të konfliktit shqiptaro-serb që domosdo do të duhej të përfshinte në pako të zgjidhjes edhe çështjen e Luginës së Preshevës dhe të veriut të Kosovës përmes realizimit të së drejtës për vetëvendosje deri në shkëputje të të dy popujve në këto dy pjesë), ajo të ec përpara në të gjitha fushat e jetës.
• Për fund do të trajtohet shkurtimisht krahasimi i elementeve të Pakos së Ahtisaarit me Marrëveshjen e Dejtonit për Bosnjë dhe Hercegovinën për sa i përket sovranitetit të jashtëm. Shpeshherë është thënë se Bosnja dhe Hercegovina sa i përket mos-funksionalitetit të brendshëm është më keq se Kosova. Në të vërtetë, në këto kushte Kosova ka vetëm një përparësi karshi Bosnjë dhe Hercegovinës. Kosova është më homogjene në aspektin etnik, me mbi 90% shqiptarë, përderisa në Bosnjë dhe Hercegovinë boshnjakët përbëjnë 48% të popullsisë, serbët 37% dhe kroatët 14%. Ndonëse për nga rregullimi i brendshëm, apo thënë më mirë për nga mos-rregullimi i brendshëm dhe për nga jo-funksionaliteti, Kosova ka ngjashmëri me Bosnjë e Hercegovinën, puna ndryshon kur të trajtohet sovraniteti i jashtëm dhe njohja e këtij sovraniteti. Bosnja dhe Hercegovina ndonëse me brishtësi dhe jo-stabilitet të brendshëm, ka dal si shtet i pavarur dhe sovran nga një konferencë ndërkombëtare. Rezultatet e kësaj konference janë pranuar nga të gjitha palët. Andaj Bosnjë dhe Hercegovinën, si shtet të pavarur e kanë njohur të gjithë fqinjët përfshirë Serbinë, por edhe Rusia dhe të gjitha ato shtete që kundërshtojnë sot pavarësinë ahtisariane të Kosovës. Për më tepër Bosnja dhe Hercegovina është anëtare e barabartë e të gjitha forumeve kryesore ndërkombëtare, duke përfshirë edhe OKB-në. Në rastin më të mirë nëse Kosova e shpall pavarësinë me Pakon e Ahtisarit brenda, këtë shpallje mund ta njohin një pjesë e mirë e shteteve të BE-së si dhe SHBA-ja. Në këtë rast do ta kemi një situatë paradoksale me mundësi të ndryshme interpretimi. Rezoluta 1244 do të mbetet në fuqi për shkak të vetos ruse në KS të OKB-së. Si rezultat i kësaj, sipas OKB-së Kosova do të vazhdojë të jetë pjesë e Serbisë. Në anën tjetër, sipas Pakos së Ahtisarit, Kosova, si një entitet shtetëror me kufizime të shumta, shkëputet nga Serbia dhe kjo shkëputje mund të njihet nga disa shtete të rëndësishme botërore. Mirëpo Kosova si e tillë nuk mund të bëhet anëtare e OKB-së e me shumë vështirësi do të mund të bëhet edhe anëtare e organizmave regjionalë si OSBE-ja dhe Këshilli i Evropës. Një situatë e tillë e mban tërë rajonin në tension, sepse Serbia me mosnjohjen e këtij realiteti pret që të ndryshojnë balancat e forcave në arenën ndërkombëtare dhe në rrethana të tjera ose ta rikthejë Kosovën (duke u thirrur në legalitetin ndërkombëtar që ata do ta arsyetonin përmes ekzistencës së Rezolutës 1244) ose të imponojë zgjidhje që asaj do t’i shkonin për shtati në momentin e dhënë. Edhe ky krahasim me Bosnjë e Hercegovinën dëshmon për paqëndrueshmërinë e kësaj situate të dal nga kjo zgjidhje. Vetëm një ndryshim i kursit politik të shqiptarëve, duke kërkuar zgjidhjen e çështjes shqiptare në Ballkan, do të krijonte kushte për bisedime të vërteta shqiptaro-serbe, për zgjidhjen njëherë e mirë të këtij konflikti.